M.Ö. 6. - 4. Yüzyıllar Siktianların Kuzey Kafkasya’ya girişleri bu bölge halkının gelişimini 1. bin yılın ilk yarısında önemli ölçüde belirlemiştir. Yüzlerce yıl boyunca bu insanların kaderleri sıkı sıkıya bağlanmıştır ve bu durum Kuzey Kafkasya toplumunun sosyal, politik ve kültürel yaşantısı üzerinde büyük bir etki oluşturmuştur. Farsça konuşan göçebeler ile tarım ve hayvancılıkla uğraşan farklı iki grubun etkileşiminin bir sonucu olarak Kuzey Kafkasya’nın değişik bölgelerinde kendi orijinal sanatsal gelenekleriyle karakterize edilen alışılmışın dışında birleşik bir kültür oluşmuştur.
M.Ö. 6.- 4. yy.’ lar Kuzey Kafkasya’da Meot kültürünün canlandığı dönemdir. Bu dönemin eserleri yerleşimler, tahkim edilmiş kasabalar, Meot mezarları ve toprak mezarlarla temsil edilmektedir. Meot kültürü esas olarak Meotlara ait mezar komplekslerin incelenmesiyle çalışılmaktadır. Meot aristokratlarının mezarları komplike kereste yapılardan oluşmaktadır ve at mezarları da bu yapılara eşlik etmektedir. Sıradan insanların toprak nekropolisleri Meot mezarlarının yanına konuşlandırılmaktaydı. Adige’ de yapılan kazılarla ortaya çıkartılan Meot barınakları Meot toplumunun dini ve ideolojik düşüncelerini göstermesi açısından özel bir yere sahiptir. Çok sayıda at mezarı, insan sunakları ve zengin araç gereçlerin bulunduğu tapınaklar Meot ve Siktianlar arasındaki dinsel yakınlığın canlı kanıtlarıdır. Siktianlar ve Meotlar arasındaki benzer ayin kompleksleri Yunanlı tarihçi Herodot tarafından da anlatılmıştır.
Mezarlardan ve Meotlara ait kalıntılardan elde edilen arkeolojik eserler bu dönemin maddi kültürü üzerine oldukça iyi bilgiler vermektedir. Meot askeri birliklerinin asıl savaş gereçlerini mızraklar ve kılıçlar oluşturmaktaydı. Mezarlarda bulunan M.Ö. 6.- 4. yy.‘lara ait birçok kama daha önceki dönemlerde Siktian silahlarıyla olan bağlantıları göstermektedir. Demir, bronz ve kemikten yapılan üç ağızlı ok başlıkları kılıç ve mızraklara nazaran daha az yaygındı. Sıradan insanlara ait mezarlarda bulunan yularlar demir gemlerden ve dizginlerden oluşmaktaydı. Meot barınaklarında hayvan stilinde yapılmış mükemmel koşum takımlarının parçaları bulundu. Bütün bu eşyalar yerel aristokrasinin emrinde çalışan yerli ve Bosforlu sanatçıların bronz-döküm sanatıyla ürettiği en tanınmış örneklerdir.
Seramik kapların çokluğu Meotların çömlekçilikte çok gelişmiş olduklarını doğrulamaktadır. Daha önceki dönemde kurulmuş olan desenli seramik üretim geleneği M.Ö. 4. yy.’ da daha da geliştirilmiş ve daha çok çeşitli yeni modellerde seramik şekillerinin oluşmasıyla karakterize edilmiştir. Çömlek ocağının kullanılmasıyla yapılan ilk kaplar M.Ö. 5. yy. ‘ın sonunda üretildi. M.Ö. 4. yy. ‘dan itibaren çömlekçilik yaygın bir duruma geldi ve büyük ölçüde antik örnekler taklit edildi. Meot mezarlarında Yunanlılara ait kapların bulunması 6. yy. ‘ın sonlarında Bosfor Krallığıyla çoktandır kurulmuş olan ticari ve politik ilişkilere ve onların aracılığıyla da Yunanlılara bağlanmaktadır.
Siktian dönemlerine ait Kuban ötesi anıtlardaki ithal edilmiş mallar çeşitli ve çok sayıdadır. Bunlar seramik, cam ve metal kaplar ile altın, gümüş ve bronz mücevheratları içermektedir. Bütün Karadeniz Sahil Bölgesinde çok popüler olan sıradan eşyaların yanı sıra zengin ayin komplekslerinde Attic sanatkârlarının gerçek şaheserleri de bulunmuştur. Bu eşyaların içinde en meşhuru üzerinde Pegasus ve gigantomachy (devler ve tanrıların savaşı hakkındaki antik yunan miti ) görünümlü resim nakışlarının olduğu gümüş bir ritondur. Atina’ da şehir yöneticisi tanrıça Athena onuruna düzenlenen atletik yarışmaların kazananına verilmek üzere yapılmış aynı derecede ilgi çekici iki Panathenaean amforası da vardır. Antik İran ve Küçük Asya toreutiklerinin örnekleri burnu panter kafasıyla biten altın bir riton ile nilüfer çiçekleri ve tomurcuklarıyla süslenmiş küçük bir ilaç şişesinde görülmüştür. Mücevheratlar arasında işlemeli onlarca altın levha, tek ve çok renkli camlarla, karnelyenle ve siyah kehribarla yapılmış olağanüstü güzel kolye setlere dikkat edilmelidir. Bronz bilezikler genellikle stilize edilmiş yılan kafaları ya da oymalı geometrik desenlerle süslenmiştir.
Trans-Kuban bölgesinde M.Ö. 5.-6. yy. ’lara ait olarak bulunan eşyalar bu dönemde yerel halk ile Karadeniz Sahil Bölgesi ‘nin antik merkezleri arasındaki ilişkinin güçlendiğini ve böylece Meot maddi kültürünün yavaş yavaş Siktian etkisinden uzaklaştığını göstermektedir.
|
